งานวิจัยไทบ้านเรื่องพืชอาหารจากป่าโดยเครือข่ายแม่ญิงลุ่มน้ำอิง
งานวิจัยไทบ้านเป็นกิจกรรมสำคัญอย่างหนึ่งของ “เครือข่ายแม่ญิงลุ่มน้ำอิง” ภายใต้ “โครงการเสริมสร้างเครือข่ายแม่ญิงเพื่อการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพในลุ่มน้ำอิง ปีที่ 2” โดยการสนับสนุนของ CEPF ซึ่งปีนี้ได้ทำวิจัยในหัวข้อเรื่อง “พืชอาหารจากป่าแม่ปืม ต.บ้านเหล่า อ.แม่ใจ จ.พะเยา” ในช่วงเดือนตุลาคม 2560 – มีนาคม 2561 ซึ่งเกิดจากการเห็นความสำคัญของชุมชนที่ได้พึ่งพาและผูกพันกับป่ามาอย่างยาวนานทั้งเรื่องวัฒนธรรมความเชื่อและที่สำคัญคืออาหารจากป่า โดยการทำวิจัยเป็นไปอย่างมีส่วนร่วมของหลายภาคส่วนทั้ง ชาวบ้านในต.บ้านเหล่า กำนัน ผู้ใหญ่บ้าน กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มอสม. นักวิชาการ เอ็นจีโอ และอุทยานแห่งชาติแม่ปืม
การวิจัยได้พบว่าป่าแม่ปืมมีสิ่งศักดิ์สิทธิเป็นที่เคารพของชาวบ้านมายาวนานซึ่งก็คือเจ้าพ่อดอยด้วย เจ้าพ่อผาหิน และผีขุนน้ำแม่ปืม และป่านี้ยังมีแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิด้วย ในส่วนพืชอาหารจากป่าได้แบ่งออกเป็นพืชที่ใช้ปรุงอาหาร 114 ชนิด พืชที่เป็นผลไม้ 17 ชนิด รวม 131 ชนิด พืชเหล่านี้นำมาทำอาหารพื้นบ้านได้หลายอย่าง เช่น จ้อยนาง (ย่านาง) นำมาใส่แกงหน่อไม้ จะค้านขาว นำมาใส่แกงแคและยอดอ่อนนำมากินกับลาบ อาหารจากผักป่าสำคัญต่อสุขภาพกาย สุขภาพใจ การเงินของครอบครัว และเศรษฐกิจชุมชน เพราะปลอดสารพิษ มีคุณค่าทางยา สด อร่อย ทำให้สุขภาพแข็งแรง ลดรายจ่ายการซื้ออาหารและยา และนำไปขายมีรายได้
การวิจัยนี้มีผลหลายอย่าง ประการแรกคือ การเพิ่มความรู้ทั้งแก่เครือข่ายแม่ญิง ชาวบ้านที่เข้าร่วม และการมีความรู้ไว้ถ่ายทอดให้ลูกหลานและคนภายนอกได้รับรู้ ประการที่สองคือการสร้างการมีส่วนร่วมและสร้างความสัมพันธ์ที่ดีของคนในชุมชน รวมทั้งระหว่างอุทยานแห่งชาติกับชุมชนรอบป่าเพื่อการอนุรักษ์ป่าอย่างยั่งยืนและลดความขัดแย้ง
ประการที่สามคือการเสริมสร้างบทบาทของแม่ญิงในการอนุรักษ์ ทั้งในแง่การเห็นความสัมพันธ์ระหว่างป่า พืชอาหาร และแม่ญิงในชุมชน เพราะการจัดหาอาหารเป็นบทบาทสำคัญของแม่ญิงในชนบทและอาหารพื้นเมืองภาคเหนือส่วนมากจะมีผักเป็นส่วนประกอบ แม่ญิงสัมพันธ์อยู่กับป่าอย่างแยกไม่ออก ในแง่ของบทบาทเครือข่าย แม่ญิงช่วยเสริมสร้างกิจกรรมเพื่อการอนุรักษ์ได้เป็นอย่างดีเพราะแม่ญิงมีความละเอียดอ่อนมีประสานงานที่ดีทำให้เกิดความสัมพันธ์และการมีส่วนร่วมได้ดี ความสำเร็จของกิจกรรมยังมีผลต่อการยอมรับตัวแม่ญิงและเครือข่ายด้วย ทำให้เกิดเป็นตัวอย่างและกำลังใจแก่แม่ญิงหรือกลุ่มแม่ญิงในชุมชนอื่น
คำอธิบายภาพ
ภาพ 1: คณะแม่ญิง ชาวบ้าน และจนท.อุทยาน เตรียมลงเก็บข้อมูลพืชอาหารจากป่า
ภาพ 2: การระดมข้อมูลเกี่ยวกับพืชอาหารจากป่า
ภาพ 3: การทำเมนูอาหารจากป่า ซึ่งก็คือแกงเห็ด
ภาพ 4: เดินสำรวจพืชอาหารและเรียนรู้ธรรมชาติในป่าแม่ปืม