การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศกับแม่น้ำและชุมชน
การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศเป็นภัยคุกคามสำคัญต่อระบบนิเวศและชุมชนลุ่มน้ำที่กำลังทวีความรุนแรงขึ้นเรื่อยๆและยากต่อการรับมือเนื่องจากเป็นปัญหาที่ซับซ้อนและแปรปรวน สภาพภูมิอากาศเคลื่อนที่และเกี่ยวข้องกันทั้งโลก และเป็นปัญหาใหม่ของโลกที่ยังไม่ได้มีความรู้ในการแก้ไขหรือรับมือมากนัก
ในยุคแรกๆของการศึกษาและแก้ปัญหาโลกร้อนจะมุ่งไปที่การลดการปล่อยกาซเรือนกระจก แต่ในยุคปัจจุบันประเด็นสำคัญของปัญหาโลกร้อน คือ การปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงโดยเฉพาะของชุมชนท้องถิ่น เพราะชุมชนท้องถิ่นจะเป็นผู้ที่ได้รับผลกระทบโดยตรงและก่อนใครเพราะวิถีชีวิตขึ้นอยู่กับการเกษตรที่ต้องพึ่งพาดินฟ้าอากาศ รวมทั้งการอยู่ห่างไกลจากบริการและการช่วยเหลือจากภาครัฐและภาคส่วนอื่นๆ แต่ในทางกลับกันชุมชนท้องถิ่นได้สั่งสมความรู้พื้นบ้านในการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงและไม่แน่นอนของดินฟ้าอากาศผ่านการดำเนินของชีวิตมาหลายชั่วอายุคนตั้งแต่บรรพบุรุษ ซึ่งภูมิปัญญาเหล่านี้จะเป็นขุมความรู้สำคัญของมนุษยชาติที่จะนำมาต่อยอดผสมผสานกับความรู้ทางวิทยาศาสตร์ในการรับมือกับปัญหา
จากการศึกษาของสถาบันฯ พบว่าปัจจัยสำคัญของการปรับตัวของชุมชนท้องถิ่นนั้นอาจจะกล่าวโดยรวมได้ว่าคือ ความเข้มแข็งของชุมชนนั่นเองกล่าวคือ การมีผู้นำที่ดี มีพื้นฐานทางสังคมและวัฒนธรรมดี มีทรัพยากรที่หลากหลายให้พึ่งพาในการหาอยู่หากินหลายรูปแบบ และมีความรู้พื้นบ้านที่สั่งสมกันมาเพื่อแก้ไขปัญหาในแต่ละสถานการณ์ที่เกิดขึ้น
สิ่งที่สถาบันฯ มุ่งหวังที่จะทำคือ 1) การศึกษาและเผยแพร่ความรู้เรื่องการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศที่เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศและชุมชนลุ่มน้ำ 2) สนับสนุนการปรับตัวของชุมชนลุ่มน้ำต่อการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ตัวอย่างเช่นการดำเนินโครงการ “การวิจัยเชิงปฏิบัติการ เรื่อง เขตอนุรักษ์พันธุ์ปลาพื้นบ้านกับการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศของชุมชนท้องถิ่นลุ่มน้ำโขง” (Participatory Action Research on Cultural Fish Conservation Zone and Climate Change Adaptation of Mekong Local Communities)
งานที่ผ่านมา
- งานวิจัยไทบ้านเรื่อง "การจัดการป่ากับการรับมือต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศของชุมชนตำบลขุนควร อ.ปง จ.พะเยา"
- โครงการ "วิจัยเชิงปฏิบัติการ เรื่องเขตอนุรักษ์พันธุ์ปลากับการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศของชุมชนลุ่มน้ำโขง" (Participatory Action Research on Cultural Fish Conservation Zone and Climate Change Adaptation of Mekong Local Communities) ระยะเวลาโครงการ 1 ตุลาคม 2557 - 31 มีนาคม 2558 สนุบสนุนโดยมูลนิธิสถาบันสิ่งแวดล้อมไทย และ SIDA